Tym razem w montrealskim Konsulacie Generalnym R.P. miało miejsce spotkanie z Anną Poray-Wybranowską, znaną z działalności w Polonii i autorką wydanej w roku 2007 w Chicago książki "Those Who Risked Their Lives", która jest dorobkiem jej 40 lat poszukiwań.



Dla tych którzy nie czytali jej życiorysu w "Biuletynie Polonijnym" oraz na ulotce zawiadamiającej o spotkaniu pozwolę sobie go przypomnieć: Urodziła się w Małopolsce. Szkołę podstawową kończyła w domu, a średnią w prywatnej szkole koło Poznania. Jeszcze przed II Wojną Światową wyjechała z Polski, aby kontynuować edukację. Studiowała w Belgii, Włoszech, Wielkiej Brytanii, Argentynie, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Opanowala dodatkowo pięć obcych języków. Doktorat z nauk politycznych otrzymała we Włoszech (Perugia), a tytuł magistra bibliotekarstwa w Nowym Jorku (Columbia University). W czasie wojny przedostała się do Włoch, gdzie służyła w Pomocniczej Słuzbie Kobiet jako administrator oraz bibliotekarz w Archiwum i Muzeum II Korpusu Wojska Polskiego. Zaraz po wojnie z mężem pojechali do Argentyny, a po kilku latach do USA. W Kanadzie osiadła na stałe w roku 1961. Pracowała w bibliotekach kilku montrealskich uniwersytetów i przez 12 lat kierowała Biblioteką Polską. W 1978 założyła charytatywną organizację "Pro Justitia", popieraną przez Jana-Pawła II, mającą na celu pomoc najbardziej potrzebującym na świecie. Po ukończeniu studiów rozpoczęła starania aby Polacy, którzy ratowali Żydów w czasie wojny, zostali uznani przez Instytut Yad Vashem w Izraelu za "Righteous Among the Nations". Do dnia 1 stycznia 2008 Instytut uznał 22,211 osoby "Sprawiedliwymi Wśród Narodów Świata". Największą liczbę 6,066 stanowią Polacy, z których około stu zostało uznanych dzięki staraniom Anny Poray-Wybranowskiej. Inne narodowości wyglądają następująco: Holendrzy 4,863; Francuzi 2,833; Ukraińcy 2,213; Belgowie 1,476. Pozostałe 39-państwa mają każy poniżej tysiąca uznanych za "Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata".



W czasie omawianego spotkania w Konsulacie można było nabyć książkę "Those Who Risked Their Lives". Jeszcze jej nie czytałem ale pozwolę sobie zacytować fragmenty wstępu, opublikowane na ulotce zawiadamiającej o spotkaniu: "Niewiele osób wie , że spośród wszystkich okupowanych krajów podczas II Wojny Światowej przez III Rzeszę, tylko w Polsce groziła śmierć tym którzy ratowali Żydów. Co więcej, kara śmierci bardzo często obejmowała nie tylko całą rodzinę ryzykujących swoje życie, ale także sąsiadów, mieszkańców okolicznych budynków lub nawet całych wiosek. Niemcy stosowali zbiorową odpowiedzialność w nadziei, że działalność taka doprowadzi do wyniszczenia jak największej ilości Polaków, generalnie Słowian (którzy byli następną teroryzowaną grupą po Cyganach i Żydach). Prawie trzy miliony polskich katolików i tyle samo, a może nawet i więcej polskich Żydów straciło życie na wskutek egzekucji, tortur, głodu lub wyczerpania w ponad 2000 więzieniach, obozach pracy i obozach koncentracyjnych. Okupanci mordowali nie tylko opozycjonistów i inteligencję, ale potencjalnych według nich liderów i nawet zwykłych chłopów. Miliony były deportowane do Niemiec do przymusowej pracy". Po przeczytaniu powyższego tłumaczenia przypomniałem sobie, że ten wstęp znajduje się także w angielskojęzycznym opracowaniu Anny Poray pod tym samym tytułem co książka "Those Who Risked Their Lives" znajdującym się od wielu lat na internecie. Można go przeczytać na witrynie internetowej montrealskiego Koła byłych Żołnierzy A.K.-Ś.Z.Ż.A.K. www.citinet.net/ak na której należy wejść na rozdział "Links" oraz wybrać "Polish Righteous".

Mimo bardzo zimnej pogody w Montrealu, na spotkaniu w Konsulacie Generalnym R.P. zebrało się około 100 osób, które przywitał Jerzy Adamuszek specjalnie witając bohaterów poprzedniego spotkania "Są wśród nas" Teresę i Krzysztofa Soroczyńskich z cyrku Eloize. Następnie przedstawił Annę Poray-Wybranowską czytając wyżej opisany jej życiorys. Potem bohaterka spotkania mówiła o motywacji jaka ją skłoniła do zgłębienia tematu ratowania Żydów w czasie niemieckiej okupacji w Polsce oraz opowiadała o różnych dramatycznych sytuacjach w których ratujący Polacy tracili życie. Wspominała także o na szczęście coraz rzadszym, używaniu w mediach na naszym kontynencie określenia "Polish concentration camp". Wymieniła także kilka nazwisk Polaków, którzy zostali uznani za "Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata" za ratowanie Żydów, między innymi zasłużonego dla Polonii montrealskiej Edwarda Kemnitza (1907-2002). W czasie krótkiej przerwy znana w Montrealu pianistka Anna Moszczyńska przedstawiła swoją uczennicę Izabellę Sokolnicką, która bardzo ładnie zagrała utwór Chopina, za co zebrani nagrodzili ją głośnymi oklaskami. Następnie Jerzy Adamuszek przeczytał informacje statystyczne dotyczące osiedlania się Żydów na terenie Polski, a Anna Poray powróciła do omawiania przypadków "Tych którzy ryzykowali swoje życie" by ratować ofiary niemieckiego planu ich eksterminacji.



W dalszym ciągu spotkania Anna Poray opowiadała o Polakach, było ich blisko milion, którzy w jakiś sposób pomagali Żydom w uniknięciu zagłady. Według niej, mimo często ich dużej pomysłowości, Niemcy złapali i zamordowali około 30-tysięcy Polaków za ukrywanie Żydów. Po następnej przerwie i wysłuchaniu walca Chopina, recenzentka opowiadała o Henryku Sławiku, zwanym "Polskim Wallenbergiem". Przypomnę, że 25.IX.07 w montrealskim Konsulacie R.P. mieliśmy promocję książki "Henryk Sławik Polski Wallenberg" i projekcję filmu o czym wspominałem w dodatku montrealskim Gazety nr.42 z 18-24.X.07, a Witold Liliental pisał bardzo obszernie w Gazecie nr.39 z 27.IX.- 3.X.07. Potem rozpoczęły się pytania, odpowiedzi i nawet emocjonalne wspomnienia kilku obecnych oraz ożywiona dyskusja. Wysłuchaliśmy także jeszcze jeden świetnie zagrany przez Izabellę Sokolnicką utwór Chopina, a potem sala podziękowała pani Annie Poray-Wybranowskiej za jej wieloletnią pracę nad zebraniem nazwisk i materiałów oraz opublikowanie książki "Those Who Risked Their Lives". Wszyscy powstali i odśpiewali "Sto lat" dla autorki. Następnie Jerzy Adamuszek wręczył jej piękny bukiet kwiatów. Kwiaty otrzymały także Anna Moszczyńska, Izabella Sokolnicka i panie z Konsulatu Generalnego R.P., które pomagały w organizacji spotkania, a zebrani na sali zostali zaproszeni na herbatę i pączki.

Pani Anna Poray-Wybranowska zmarła w 2013 roku.